Digitale toegankelijkheid begint bij bewustwording én kleine, concrete stappen.

UX-designer Jiska Smit – Meulman (Azerty) raakte tijdens de Webwinkel Vakdagen van 2024 gegrepen door het onderwerp Digitale Toegankelijkheid. Inmiddels is het niet alleen haar expertise, maar ook haar missie. In dit interview vertelt ze aan UX-designer Britt Kerkhoven en Marketeer Maud Vermeulen van Online Dialogue hoe ze het onderwerp binnen haar organisatie op de kaart heeft gezet én hoe je anderen in je organisatie meekrijgt.

‘Het voelde meteen als iets waar ik iets mee moest’

Jiska herinnert zich het moment waarop haar fascinatie voor digitale toegankelijkheid begon. ‘Een collega bezocht een presentatie tijdens de Webwinkel Vakdagen en gaf me een folder mee. Dat was de eerste keer dat ik echt over de aankomende wetgeving las. Toen ik me er verder in verdiepte, dacht ik: dit raakt alles waar we nu aan werken.’

Eenmaal terug op kantoor ging het snel: ‘We zaten net midden in een aantal andere trajecten rondom wet- en regelgeving, van security tot duurzaamheid. Digitale toegankelijkheid paste daar perfect bij. Ik ben meteen aan de slag gegaan.’

‘We begonnen met een nulmeting, dat was goud waard’

Om echt impact te maken binnen Azerty, koos Jiska voor een praktische aanpak: een nulmeting laten uitvoeren op de bestaande website. ‘Dat gaf ons een duidelijk startpunt. Je kunt wel zelf gaan speuren, maar een professional kijkt met andere ogen. Wat zijn de grootste knelpunten? En hoe los je die op?’

De bevindingen werden uitgewerkt in een Excel-bestand, inclusief oplossingsrichtingen, thema’s en betrokken teams. ‘Zo konden we precies zien waar de impact het grootst zou zijn. Met die teams zijn we structureel gaan zitten: dit is waar we staan, wat gaan we doen?’

‘Toegankelijk ontwerpen betekent niet dat het lelijk wordt’

UX-designers krijgen nog vaak te maken met vooroordelen over toegankelijkheid. ‘Het beeld leeft dat toegankelijk design automatisch saai of lelijk is,’ zegt Britt. ‘En dat roept soms veel weerstand op.’

Jiska herkent dat: ‘Dat is echt een misvatting. Toegankelijk design zit hem vaak in kleine dingen: een iets donkerdere kleur blauw, een net iets ander contrast, consistentie in knoppen. Het zijn nuances, geen stijlbreuk.’

Britt: ‘Een complete huisstijl aanpassen klinkt groot, maar als je het terugbrengt naar bijvoorbeeld een iets andere kleurcode, dan wordt het uitvoerbaar. Dan denken mensen: oh, dat valt wel mee.’

‘Omdat we onze huisstijl aanpasten, moest ik in Figma ook mijn designcomponenten opnieuw opbouwen,’ voegt Jiska toe. ‘Dat gaf me meteen de kans om toegankelijkheid vanaf de basis mee te nemen. Met contrast-checks en structuur-plugins kijk ik nu kritischer naar elk element.’ Aldus Jiska Smit – Meulman over haar aanpak.

‘Iedereen zit ergens op het spectrum van toegankelijkheid’

Wat Jiska betreft gaat toegankelijkheid over veel meer dan alleen blinde of slechtziende gebruikers. ‘Denk aan iemand met dyslexie, AD(H)D of een tijdelijke beperking. Of gewoon buiten in de zon op je telefoon iets willen lezen, dan wil je ook goed contrast. Het raakt echt iedereen.’

Een moment dat haar blik écht veranderde? ‘Tijdens een expertgroep van Shopping Tomorrow gaf een slechtziende spreker een demo. Hij liet zien hoe hij met een screenreader een paar hardloopschoenen wilde bestellen. Maar hij kwam niet verder dan ‘knop, knop, knop’. Geen goede labels, dus hij kon zijn maat niet kiezen. Dan dringt het écht door: dit is waar we het voor doen.

Maak het menselijk, niet abstract

Hoe krijg je collega’s en stakeholders mee? ‘Door het tastbaar en persoonlijk te maken,’ zegt Jiska. ‘Gebruik voorbeelden van echte mensen. Een collega met kleurenblindheid. Een vriend die moeite heeft met lezen. Laat zien welke obstakels zij ervaren.’

Britt herkent dat vanuit haar werk bij Online Dialogue: ‘Wij merken dat er veel tegengas komt wanneer we klanten wijzen op ontoegankelijke elementen zoals bijvoorbeeld gele tekst op een witte achtergrond. Dan komt er snel kritiek: ‘maar dat zien we overal zo.’ Het bewustzijn ontbreekt nog vaak.’

Jiska: ‘Dat kun je doorbreken door het niet als verwijt te brengen, maar als gezamenlijke uitdaging. Niet: dit is fout. Maar: dit is het probleem, laten we samen kijken naar de oplossing.’

Start before your ready

Jiska’s belangrijkste tip voor andere bedrijven? ‘Laat je niet afschrikken. Begin klein. Gebruik bijvoorbeeld gratis tools zoals de Axe DevTools extensie om een eerste indruk te krijgen. En laat een nulmeting doen. Dan weet je waar je staat.’

‘Zelf werk ik ook regelmatig met NVDA, een gratis screenreader,’ zegt ze. ‘Als je daar je eigen site eens mee bekijkt, zie je meteen waar je struikelt.’

Ze benadrukt ook het belang van samenwerken met developers. ‘Wij werken met een externe partij, maar hebben het geluk dat onze partij veel kennis heeft van de WCAG-richtlijnen. Soms komen zij zelfs met betere oplossingen dan ik had bedacht. Dat is het mooiste: als je elkaar versterkt.’

Betrek gebruikers met uiteenlopende profielen

Britt vraagt Jiska wat haar belangrijkste advies is voor jonge designers. Jiska: ‘Zorg dat je gebruikersgroep zo divers mogelijk is. Niet alleen in leeftijd of achtergrond, maar ook in cognitieve diversiteit. Denk aan mensen met AD(H)D, autisme of beperkte digitale  vaardigheden. En probeer zelf eens met een screenreader door je ontwerp te navigeren. Dan gaat er echt een wereld voor je open.’

In kleine stappen het verschil maken

Op de vraag wat ze hoopt dat de wetgeving uiteindelijk teweegbrengt, is Jiska duidelijk: ‘Meer bewustzijn. Uiteindelijk doen we dit voor elkaar. Of je nu een kleine webwinkel runt of een platform met miljoenen bezoekers, digitale toegankelijkheid gaat over Noaberschap. Elkaar helpen. En als de wet daar een zetje in geeft, ben ik blij.’

Wil je zelf aan de slag met digitale toegankelijkheid?

Jiska’s tips op een rij:

•  Begin met een nulmeting, weet waar je staat.
• Gebruik gratis tools zoals Axe DevTools of NVDA screenreader.
• Gebruik contrast- en structuurplugins in Figma om toegankelijker te ontwerpen.
• Herbouw componenten met toegankelijkheid in het achterhoofd.
• Maak het menselijk en tastbaar – werk met herkenbare voorbeelden.
•  Wees consistent, in design én in communicatie.
•  Bouw toegankelijkheid vanaf het begin in je proces in.